Moc świątecznych przypraw
Co mają ze sobą wspólnego: przyprawa do piernika, grzaniec i kuchnia indyjska?
Odpowiedzią są przyprawy korzenne!
Okazuje się jednak, że termin “przyprawa korzenna” nie jest łatwy do zdefiniowania. Z zasady powinny to być proszki i/lub całe fragmenty, świeże bądź suszone, korzeni różnych roślin. Ale to nie takie proste.
Ta grupa przypraw w świadomości zbiorowej obejmuje przecież różne produkty: korzenie i kłącza, korę, nasiona, szypułki, pączki kwiatów, znamiona, a także owoce. W tej sytuacji bezpieczniej chyba określić przyprawy korzenne jako grupę przypraw przeciwzapalnych, rozgrzewających o intensywnym aromacie i ziemistym smaku.
Przyprawy zaliczane do grupy “korzennych”:
- nasiona: gałka muszkatołowa,
- owoce: kardamon, anyż gwiaździsty,
- kora: cynamon,
- pąki kwiatowe: goździki,
- korzenie i kłącza: kurkuma, imbir,
- (wśród przypraw znajdziemy też znamiona, szypułki i żywice, ale w tym zestawieniu nie ma ich przedstawicieli).
Przyjrzyjmy się teraz dokładniej świątecznym przyprawom
Anyż
Właściwości: wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwbólowe, antyseptyczne i przeciwcukrzycowe.
Korzyści dla przewodu pokarmowego: wspomaga trawienie, działa rozkurczowo, ma też działanie wiatropędne. Napar powstały z zaparzonych nasion sprawdzi się we wspieraniu apetytu, np. u osób starszych.
Korzyści dla zdrowia hormonalnego kobiet: wpływa na obniżenie stężenia testosteronu i normalizację stężeń LH, co może okazać się przydatne w leczeniu PCOS. Uważa się, że anyż wpływa także na obniżenie stężenia glukozy we krwi, a tym samym także insuliny – to kolejny pozytywny aspekt w leczeniu PCOS.
Korzyści dla innych układów: ma działanie wykrztuśnie, przeciwreumatyczne, przeciwskurczowe i przeciwdrgawkowe. Dzięki temu sprawdza się w łagodzeniu bólów poporodowych, kiedy to dochodzi do obkurczania się macicy. Łagodzi także bolesność miesiączek oraz zmniejsza intensywność objawów menopauzy. Z kolei olejek z anyżu pomaga w łagodzeniu nudności, wspiera leczenie chorób dróg oddechowych, łagodzi kaszel i chrypę. W postaci żelu anyż wspomaga gojenie ran, również oparzeń.
Uwaga!: nie stosuj w przypadku nadwrażliwości na olejek anyżowy, w nieżycie żołądka lub jelit i w chorobach wrzodowych.
Cynamon
- Właściwości: wykazuje działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe.
Korzyści dla przewodu pokarmowego: może stanowić linię wsparcia w łagodzeniu wzdęć, nudności i wymiotów, biegunek czy skurczów żołądka. Prawdopodobnie suplementacja wpływa także na regulację hormonów głodu i sytości.
Korzyści dla zdrowia hormonalnego kobiet: jego możliwy pozytywny wpływ na gospodarkę węglowodanową pośrednio może wpływać na równowagę pozostałych hormonów – również tych “kobiecych”.
Korzyści dla innych układów: uważa się, że może być pomocny w leczeniu chorób nerek i nadciśnienia. Niektóre badania wskazują, że cynamon reguluje stężenie glukozy we krwi i wspiera poprawę insulinowrażliwości. Może sprawdzić się przy przeziębieniach. Możliwe też, że w przyszłości potwierdzony zostanie jego pozytywny wpływ na procesy uczenia się oraz łagodzenie objawów choroby Alzheimera i HIV.
Uwaga!: nie przesadzaj z cynamonem jeśli stosujesz leki hipoglikemiczne, cierpisz na chorobę wrzodową, choroby wątroby lub kamicę żółciową. Duże dawki przyprawy mogą prowadzić do owrzodzeń warg i jamy ustnej. Skóra w kontakcie z cynamonem staje się zaczerwieniona ze względu na przyspieszenie przepływu krwi – jednak może też wywołać kontaktową reakcję alergiczną.
Gałka muszkatołowa
Właściwości: działa uspokajająco, przeciwbakteryjnie, przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, przeciwalergicznie, przeciwzapalnie i przeciwutleniająco.
Korzyści dla przewodu pokarmowego: wspomaga trawienie, redukuje niestrawność, wzdęcia, kolki i biegunki.
Korzyści dla zdrowia hormonalnego kobiet: może wspierać relaksację i łagodzić stres, co jest ważne dla równowagi hormonalnej. Pomaga też w walce z bezsennością.
Korzyści dla innych układów: sprawdza się w problemach reumatycznych, w leczeniu stanów związanych z zapaleniem pęcherza i dróg moczowych, halitozy oraz… impotencji (to silny afrodyzjak)! Przyspiesza zasypianie, wpływa na wydłużenie fazy snu głębokiego. Może posłużyć do pielęgnacji jamy ustnej – a nawet do leczenia próchnicy i łagodzenia bólu zęba. Olejki z gałki muszkatołowej wpływają pozytywnie na pracę hipokampa, wzmacniając pamięć i nawigację przestrzenną, a także zapobiegając i łagodząc objawy choroby Alzheimera i Parkinsona. Preparaty zawierające ekstrakty z gałki chronią skórę przed starzeniem się oraz promieniowaniem UVB.
Uwaga!: spożycie dużych dawek może doprowadzić do wystąpienia halucynacji, majaczenia i drgawek padaczkowych. Mogą także pojawić się zaparcia i trudności w oddawaniu moczu. Unikaj gałki muszkatołowej, jeśli chorujesz na epilepsję, jesteś alergikiem, jesteś w ciąży lub karmisz piersią. Przyprawa nie powinna być wykorzystywana w diecie łatwo strawnej, ale już w low-FODMAP sprawdza się świetnie.
Goździki
Właściwości: silne działanie antyseptyczne, przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe, przeciwbólowe oraz konserwujące (jako dodatek do żywności).
Korzyści dla przewodu pokarmowego: wspierają proces trawienia, są dużym wsparciem w leczeniu zgagi, mdłości, nudności, dyspepsji, podrażnienia żołądka, biegunki czy gazów. Dzięki właściwościom przeciwdrobnoustrojowym i antyoksydacyjnym, goździki, poprzez jelita, wspierają także układ immunologiczny.
Korzyści dla zdrowia hormonalnego kobiet: spożywanie goździków może łagodzić objawy związane z cyklem menstruacyjnym.
Korzyści dla innych układów: żucie goździków odświeża oddech! Ponadto stomatolodzy stosują go do dezynfekcji jamy ustnej i w znieczuleniach. Olejek goździkowy sprawdzi się w łagodzeniu bólu głowy (inhalacje), ale wykorzystuje się go także w leczeniu trądziku, pryszczy, rumieni i blizn (miejscowo).
Uwaga!: nie stosuj zewnętrznie, jeśli masz wrażliwą skórę.
Imbir
Właściwości: silnie przeciwzapalny, przeciwbakteryjny (można go stosować jednocześnie z antybiotykoterapią), wykazuje potencjał antyoksydacyjny i przeciwnowotworowy. Wspiera odpornośc i rozgrzewa w chłodne dni.
Korzyści dla przewodu pokarmowego: poprawia trawienie, łagodzi wzdęcia, nudności i wymioty (jest dość bezpieczny do stosowania w ciąży), łagodzi zmiany wrzodowe żołądka i dwunastnicy.
Korzyści dla zdrowia hormonalnego kobiet: reguluje poziom cukru we krwi, co pośrednio wpływa na równowagę hormonalną.
Korzyści dla innych układów: może działać hamująco na rozmnażanie bakterii w jamie ustnej, zapobiegając tym samym chorobom przyzębia. Wpływa na normalizację cholesterolu we krwi, masy ciała, BMI, obwodu talii oraz procentowej zawartości tkanki tłuszczowej.
Uwaga!: w chorobie refluksowej przełyku imbir może nasilać dolegliwości, może też zaostrzać objawy choroby wrzodowej. Stosuj go z umiarem w pierwszym trymestrze ciąży (a najlepiej skonsultuj się z lekarzem). Uważaj, jeśli przyjmujesz leki rozrzedzające krew, obniżające ciśnienie lub przeciwcukrzycowe. Zachowaj ostrożność, jeśli zdiagnozowano u Ciebie choroby wątroby. W każdym z tych przypadków najpierw poradź się lekarza.
kardamon
Właściwości: działa przeciwzapalnie, wspomaga trawienie i detoksykację. Wykazuje działanie antynowotworowe, a jego ekstrakt jest z powodzeniem stosowany jako konserwant – i to bez wpływu na smak żywności.
Korzyści dla przewodu pokarmowego: łagodzi skurcze żołądka, poprawia trawienie, zmniejsza nudności i wymioty.
Korzyści dla zdrowia hormonalnego kobiet: wspiera kobiety stosujące dietę niskokaloryczną w leczeniu otyłości ze współwystępującym PCOS – poprawia glikemię i stężenie angrodenów, a także wpływa na zmiany w pomiarach antropometrycznych.
Korzyści dla innych układów: odświeża oddech i likwiduje bakterie bytujące w jamie ustnej. Olejki eteryczne zwiększają wchłanianie przezskórne składników aktywnych (mogą więc być dodawane do maści czy kremów przeznaczonych do stosowania na zrogowaciały naskórek). Wpływa na normalizację stężeń cholesterolu i glukozy we krwi, zmniejsza metaboliczne stłuszczenie wątroby. Wspiera w chorobach sercowo-naczyniowych, wpływa na obniżenie ciśnienia. Hamuje także starzenie się organizmu.
Uwaga!: może powodować reakcje skórne u osób uczulonych. Unikaj kardamonu w kamicy żółciowej, zespole jelita drażliwego, chorobie refluksowej przełyku, a także jeśli stosujesz leki przeciwzakrzepowe lub obniżające ciśnienie.
Kurkuma
Właściwości: wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i antyoksydacyjne, a także wspiera odporność (również podczas leczenia zakażeń pasożytniczych). Jest naturalnym niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym, łagodzi objawy przeziębienia.
Korzyści dla przewodu pokarmowego: ma pozytywny wpływ na skład mikrobioty jelitowej, działa ochronnie na błonę śluzową jelit. Sprawdza się w dyspepsji, niestrawności, zespole jelita drażliwego oraz w chorobie wrzodowej. Reguluje pracę układu trawiennego, hamuje skurcze jelit, łagodzi zaparcia i wzdęcia.
Korzyści dla zdrowia hormonalnego kobiet: wspomaga detoksykację wątroby, co ma wpływ na regulację hormonów, a jej przeciwzapalny charakter wspiera osoby z chorobą Hashimoto.
Korzyści dla innych układów: kurkumę stosuje się pomocniczo w astmie, miażdżycy, cukrzycy, reumatoidalnym zapaleniu stawów, w chorobach neurodegeneracyjnych, nowotworach, chorobach układu krążenia. Kurkuma reguluje profil lipidowy, dlatego z powodzeniem może być stosowana w hipercholesterolemii. Obniża glukozę, zmniejsza insulinoopornośc i masę ciała u pacjentów z cukrzycą typu 2. Wykazuje szereg korzyści związanych z metabolizmem tkanki tłuszczowej. U osób z metabolicznym stłuszczeniem wątroby poprawia parametry wątroby, stężenie glukozę na czczo, wskaźnik HOMA-IR, reguluje cały profil lipidowy, masę ciała i BMI. Poprawia też jakość życia osób starszych – nie tylko w kontekście procesów poznawczych i chorób neurodegeneracyjnych, ale poprawia także siłę mięśni. Łagodzi lęki, poprawia pracę układu nerwowego, wykazuje pozytywny wpływ na pracę nerek. Prawdopodobnie może zwiększać wydajność ćwiczeń fizycznych i zmniejszać ból mięśni po wysiłku. Stosowana miejscowo na skórę łagodzi trądzik i łuszczycę, a także uszkodzenia skóry od promieniowania UVB, przyspiesza też gojenie ran.
Uwaga!: u osób z predyspozycjami genetycznymi długotrwała suplementacja kurkuminy i piperyny (inaczej kurkumy i pieprzu, ale w “czystych” postaciach) może prowadzić do uszkodzenia wątroby. Zbyt duże dawki mogą także powodować podrażnienie żołądka, a długotrwałe stosowanie rozrzedza krew.
Inne przyprawy korzenne
Dziś skupiłam się na tych typowo “świątecznych” przyprawach, jednak powyższa lista nie jest zamknięta. Do przypraw korzennych często zalicza się także:
- gorczycę,
jałowiec,
koper włoski,
pieprz czarny,
szafran,
wanilię (no, czasami),
ziele angielskie.
Podsumowanie
Zima to świetny czas, aby do codziennej diety włączyć przyprawy korzenne. Można je także z powodzeniem stosować przez cały rok – sama do wywarów dodaję, oprócz liścia laurowego, pieprzu i ziela angielskiego, cynamon, anyż i goździki. Kurkumę można dodać do niemal każdego dania – aby nadać mu koloru. Imbir i kardamon świetnie sprawdzą się w “ciężkich” daniach gulaszowych, nadając im nutkę świeżości. A herbatkę cynamonową można z powodzeniem pić cały rok – także schłodzoną.
Koniecznie daj znać, do jakich dań Ty wykorzystujesz przyprawy korzenne!
Powyższy wpis nie stanowi porady medycznej.
Ten artykuł ma charakter informacyjny, a zawarte w nim informacje nie zastąpią indywidualnej porady lekarskiej, dietetycznej czy farmaceutycznej, dostosowanej do sytuacji Pacjenta.
Wpis zawiera jedynie ogólne informacje, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do zastosowania określonego sposobu odżywiania czy leczenia, ani także do zmiany nawyków.
Zawsze skonsultuj się z lekarzem lub innym specjalistą przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na życie, zdrowie lub samopoczucie.